W popularnym teleturnieju „Milionerzy”, jakiś czas temu padło pytanie za milion złotych. Trzeba było odpowiedzieć: Ile świątecznych świec płonie ósmego dnia święta Chanuka na specjalnym świeczniku?
A: sześć B: siedem C: osiem D: dziesięć
Uczestnik wybrał B, tj. siedem i niestety zakończył grę na sumie gwarantowanej.
Odpowiedź mogą Państwo znaleźć na jednej ze ścian domu modlitwy Mizrachi w Będzinie.

Ścianę wschodnią zdobi wizerunek siedmioramiennej menory - jednego z najstarszych symboli judaizmu - i właśnie ośmioramiennej chanukiji. Ten ostatni świecznik używany jest w czasie święta Chanuka nazywanego również Świętem Świateł. Obchody trwają przez osiem dni i rozpoczynają się 25 dnia miesiąca kislew.
W 2020 r. Chanuka (hebr. „odnowienie”, „poświęcenie”) rozpoczyna się 11 grudnia, a właściwie zgodnie z żydowskim kalendarzem już wieczorem, 10 grudnia. (Kalendarz żydowski przyjmuje, że „dzień” a właściwie doba, rozpoczyna się po zachodzie słońca, dnia poprzedniego.)
Święto upamiętnia wznowienie nabożeństw w Świątyni Jerozolimskiej w 165 r. p.n.e., po zwycięskim powstaniu Judy Machabeusza. W świątyni, po oczyszczeniu z kultów hellenistycznych, należało zapalić lampę wiecznego światła, świecącą się przed Aron ha- kodesz - szafą do przechowywania zwojów Tory. Według Talmudu znaleziono tylko jedno naczynie z koszerną oliwą o nienaruszonych pieczęciach. Oliwy było niewiele – powinna więc starczyć tylko na jeden dzień, a tymczasem paliła się przez osiem dni i nocy. Na pamiątkę tego cudownego wydarzenia w czasie święta Chanuka zapala się na specjalnym świeczniku, w odpowiedniej kolejności, zgodnie z wyznaczonym rytuałem, kolejne świece bądź lampki z oliwą. Każdego dnia dodaje się jedną, aż do ośmiu. Zgodnie z tradycją chanukiję, ustawia się przy drzwiach frontowych domu lub na parapecie okna wychodzącego na ulicę, tak aby mogli zobaczyć ją przechodnie. Świece zapala się o zmierzchu, w chwili pojawienia się pierwszych gwiazd.

Czy na pewno osiem???
Tak naprawdę w chanukiji jest jeszcze jedna, dodatkowa, dziewiąta świeca, od której zapala się pozostałe. Nazywa się „szamasz” (sługa). Zazwyczaj jest ona nieco oddalona od pozostałych świec lub znajduje się powyżej nich (np. na środku świecznika na nieco dłuższym ramieniu). Osiem świec symbolizuje osiem dni święta. Ponieważ „szamasz” pełni jedynie rolę pomocniczą, jego światło nie jest uważane za „oficjalne światło” chanukiji.
Chanuka nie jest świętem we właściwym znaczeniu, można w jej czasie pracować i nie ma żadnej ceremonii poświęcenia (Kidusz) na jego rozpoczęcie. Z czasem stała się świętem dzieci, które w tym czasie obdarowywano podarkami i urządzano dla nich różne zabawy, np. czterościennym bączkiem.
Na ekspozycji zamkowej „Z dziejów zamku i miasta” można zobaczyć niekompletną lampę chanukową, w której brak pojemników na oliwę.