Za dwa dni przypada Wigilia w Kościele prawosławnym. 6 stycznia według kalendarza juliańskiego wierni obrządków prawosławnych, świętują wigilię święta Bożego Narodzenia. Kalendarz juliański jest przesunięty względem gregoriańskiego, którego używamy na co dzień o 13 dni. Wynika to stąd, iż Kościół prawosławny nie przyjął reformy kalendarza wprowadzonego przez papieża Grzegorza XIII w 1582 r.
Na początku wieczerzy wierni składają sobie życzenia i przełamują się prosforą - wypiekanym, przaśnym chlebem pszennym, odpowiednikiem opłatka w Kościele katolickim. Na stołach znajduje się dwanaście postnych potraw, m.in. kutia, która symbolizuje bogactwo, barszcz symbolizujący dobrobyt, karp w galarecie oraz pierogi z grzybami i kapustą. Jest też sianko pod obrusem i dodatkowe nakrycie dla niespodziewanego gościa.
Pierwszego dnia świąt obchodzi się narodzenie Jezusa w Betlejem, drugiego czci się Najświętszą Marię Pannę, a trzeciego dnia wspomina pierwszego męczennika, świętego Stefana, który oddał życie za Chrystusa narodzonego w Betlejem i zmartwychwstałego. W cerkwiach nie ma żłóbka. Wierni adorują ikonę Bożego Narodzenia, w której opowiedziana jest cała historia święta. Ikona wystawiona jest na środek świątyni. W okresie świąt prawosławni wierni pozdrawiają się słowami: „Christos rożdajetsia - sławitie jeho" (Chrystus się rodzi - wychwalajcie Go).
Na terenie dzisiejszego Zagłębia Dąbrowskiego pierwsi Rosjanie, na większą skalę, pojawili się po klęsce Napoleona i upadku Księstwa Warszawskiego. Ziemie te stanowiły wtedy najbardziej na zachód wysuniętą część Cesarstwa Rosyjskiego. Rosjanie obejmowali tu głównie stanowiska urzędnicze oraz stanowili kadrę techniczną w nowej, rozwijającej się gałęzi techniki – na kolei. W marę tłumienia kolejnych polskich powstań narodowych liczba rosyjskiej ludności powiększała się. Rusyfikacja Zagłębia nasiliła się zwłaszcza po upadku powstania styczniowego. Ludność rosyjska osiedlała się głównie w Sosnowcu i na terenach pogranicznych zaboru. Obsługiwała przejścia graniczne, punkty celne, punkty paszportowe. Z czasem powiększała się też liczba wojska i żandarmerii.
Pod koniec XIX w. w Będzinie, za dworcem kolejowym zbudowano koszary dla 14 dońskiego pułku Kozaków, który stacjonował tu aż do I wojny światowej. Kompleks budynków koszarowych istnieje do dziś. (W okresie międzywojennym zajmował je 23 pułk artylerii lekkiej z Będzina, w czasie okupacji niemieckiej znajdowały się tu zakłady Alfreda Rossnera, nazywanego „będzińskim Schindlerem ", a po wojnie będzińskie archiwum.)
Duża liczba ludności rosyjskiej musiała mieć zapewnione miejsca kultu. Na terenie Sosnowca znajdowały się trzy cerkwie. Najstarsza powstała wraz z zespołem zabudowań kolejowych w Granicy – Maczkach. Największą cerkiew pod wezwaniem św. Mikołaja Cudotwórcy zbudowano na początku XX w. Jedyną zachowaną do dziś jest cerkiew pod wezwaniem św. Wiery Nadziei, Luby i matki ich Zofii. Ta ostatnia, zbudowana w roku 1889 znajduje się niedaleko budynku dworca głównego w Sosnowcu i jest czynna do dziś. Cerkiew można zwiedzić - osoby indywidualne mogą zobaczyć wnętrze świątyni 30 min. przed każdym nabożeństwem. Ciekawostką jest, fakt iż żaden z fundatorów tego obiektu nie wyznawał prawosławia. W Sosnowcu, przy ul. Smutnej znajduje się też jedyny zachowany na terenie Zagłębia cmentarz prawosławny.
Poniżej prezentujemy jedyne w naszych zbiorach zdjęcie nieistniejącej cerkwi św. Mikołaja Cudotwórcy w Sosnowcu. Świątynia znajdowała się niedaleko sosnowickiego „ślimaka”(estakada), w pobliżu miejsca dawnej galerii „Extravagance”. W 1918 roku cerkiew zmieniona została na kościół katolicki św. Jakuba, a w 1938 roku zburzona. Decyzja o jej zniszczeniu zapadła po wizycie w Sosnowcu gen. Składkowskiego. Premier miał ją podobno określić jako „pięść imperializmu rosyjskiego grożącą Polsce”. Przeciwko zburzeniu cerkwi protestował rzymskokatolicki dziekan będziński ks. Franciszek Gola.
Zdjęcie ze zbiorów Muzeum Zagłębia w Będzinie
Zdjęcie źródło: https://polska-org.pl/7255128,foto.html - Cerkiew św. Mikołaja Cudotwórcy w Sosnowcu
