Dziś przypada wyjątkowa data, nie tylko dla Będzina czy Zagłębia Dąbrowskiego, ale dla całej Polski. Obchodzimy bowiem kolejną rocznicę wybuchu powstania styczniowego.
Zryw niepodległościowy zainicjowano w Warszawie 22 stycznia 1863 r. ogłoszeniem manifestu Tymczasowego Rządu Narodowego wzywającego do walki. Wraz z manifestem wydano dekret o uwłaszczeniu chłopów.
Wybrana data była nieprzypadkowa i miała zapobiec tzw. „brance” – poborowi do wojska wyznaczonego na 25 stycznia przez Aleksandra Wielopolskiego, ówczesnego naczelnika rządu cywilnego w Królestwie Polskim (kongresowym). Do rosyjskiej armii miano wówczas powołać ok. 12 000 mężczyzn, przede wszystkim nastawionych patriotycznie przedstawicieli szlachty i mieszczaństwa.
Powstanie przybrało charakter walk partyzanckich i objęło głównie tereny Królestwa Polskiego, Litwy właściwej, Żmudzi oraz zachodnie ziemie obecnej Białorusi. Trwało do jesieni 1864, choć ostatni powstańcy wpadli w ręce Rosjan dopiero wiosną 1865.
Na terenie Zagłębia Dąbrowskiego powstańcy skoncentrowali się m.in. pod ruinami zamku w Będzinie i w Dąbrowie Górniczej. Następnie udali się na wschód, gdzie dołączyli pod Ojcowem do powstańców Apolinarego Kurowskiego. Dowódca ten poprowadził udaną kampanię, zajmując m.in. Sławków i Maczki. Jego oddział pokonał Rosjan w starciu o komorę celną i dworzec kolejowy w Sosnowcu w nocy 6/7 lutego. W wyniku tego zwycięstwa w Zagłębiu Dąbrowskim wprowadzono powstańczą administrację oaz rozpoczęto produkcję broni dla walczących, w tym także armat. Kres powstaniu w Zagłębiu spowodowała klęska powstańców Kurowskiego pod Miechowem 17 lutego. Od 20 lutego kolejne miejscowości regionu były ponownie zajmowane przez Rosjan.
Na terenie naszego miasta powstańcy styczniowi są upamiętnieni m.in. figurą Matki Boskiej na Palcu Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej, tablicą na ścianie kościoła Najświętszej Maryi Panny oraz grobami na cmentarzach: parafialnym Trójcy Świętej i Cmentarzu Komunalnym.
Fotografie: kosa bojowa, według tradycji użyta w walkach o Sosnowiec w 1863 r.; szabla polska z motywami patriotycznymi i hebanową rękojeścią, z okresu okołopowstańczego.
