Święto Trzech Króli

6 stycznia obchodzimy uroczystość Objawienia Pańskiego, potocznie - w tradycji polskiej i nie tylko – nazywaną świętem Trzech Króli. Święto – będące jednym z pierwszych ustanowionych przez Kościół - ma uczcić objawienie się Boga człowiekowi. We wczesnym chrześcijaństwie dzień ten obchodzony był na Wschodzie, jako święto Bożego Narodzenia, a także wspomnienie pokłonu Mędrców, Chrztu Pańskiego oraz cudu przemiany wody w wino w Kanie Galilejskiej.

W kościele łacińskim święto zaczęto obchodzić od końca IV w., jako niezależne od Bożego Narodzenia. Wydzielono też jako osobne święta: święto Chrztu Pańskiego i wspomnienie cudu w Kanie. W związku z tym główną treścią dnia Objawienia Pańskiego w liturgii łacińskiej stał się pokłon Mędrców ze Wschodu, chociaż pozostałe aspekty są także wielokrotnie wspominane.

Fragment Ewangelii Mateusza, opowiada o przybyciu Mędrców ze Wschodu do Betlejem w Judei, aby oddać pokłon Jezusowi. Magowie - mędrcy uosabiają wyznawców innych religii, świat pogan, różne narody, które przyjmują Dobrą Nowinę.

W kościołach w ten dzień święcimy kadzidło, mirrę, wodę, kredę i złoto – będące symbolami królewskich darów. Tradycja święcenia kadzidła i mirry powstała w Polsce na przełomie XV i XVI wieku. Jako kadzidło służyły igiełki jałowca, a żywica sosnowa zastępowała mirrę. Do dziś wierni święcą też w kościele złote obrączki, łańcuszki, medaliki, a przed mszą można kupić wcześniej przygotowane zestawy zawierające kadzidło, mirrę i kredę.
Dawniej kadzidło i mirrę spalano okadzając izby i obory, co miało zabezpieczyć mieszkańców przed zarazą. Wierzono, że poświęcona woda i złoto miały również właściwości uzdrawiające.
Od XVIII wieku upowszechnił się także zwyczaj święcenia kredy, którą w święto Trzech Króli na drzwiach wejściowych katolickich domów pisano litery: C†M†B lub K+M+B oraz datę bieżącego roku. Litery te są skrótem od łacińskiego życzenia Christus Mansionem Benedicat - „Niech Chrystus błogosławi temu domowi” . Według innej interpretacji są skrótem imion trzech mędrców: Kacpra, Melchiora i Baltazara. Naznaczenie drzwi poświęconą kredą chroniły domostwo od wszelkich nieszczęść, pożaru i kradzieży. W Zagłębiu inicjały kreślił na drzwiach, zależnie od miejscowości, ministrant, organista albo pan domu po powrocie z kościoła w święto Objawienia Pańskiego.
Michał Federowski w swojej pracy „Lud okolic Żarek, Siewierza i Pilicy” z lat 1888-1889 tak pisze o tym zwyczaju:
„…. Począwszy od Nowego Roku proboszcz miejscowy, wyrusza po kolędzie, objeżdżając, wraz z organistą, wszystkie wioski, obsypywany po drodze pełnymi miarami owsa, oraz jajkami i orzechami, których i organista niemało przy tej sposobności uzbiera za kreślenie na drzwiach domostw trzech symbolicznych liter …” *
„Lud okolic Żarek, Siewierza i Pilicy”, s.151
Niżej dodaje, że „kreda poświęcona w dzień Trzech Króli, ma w medycynie ludu tutejszego wielkie znaczenie” i że im więcej razy kreda była święcona tym miała zbawienniejsze działanie.
Do niedawna w zagłębiowskich miejscowościach w okolicach święta można było spotkać chłopców przebranych za Trzech Króli - w długich płaszczach i koronach z papieru na głowie - którzy składali gospodarzom powinszowania i śpiewali kolędy, za co otrzymywali datki i alkohol.
Nową tradycją stał się Orszak Trzech Króli. Inicjatywa ta narodziła się w 2009 r. w Warszawie. Kilka lat temu zaistniała również w miastach zagłębiowskich, także w Będzinie. Na czele orszaku jadą konno Trzej Królowie, za nimi jedzie Święta Rodzina – Jezus Chrystus, Najświętsza Maria Panna i święty Józef., a dalej idą inni uczestnicy orszaku w papierowych koronach na głowie. Orszak przechodzi ulicami miasta, śpiewane są kolędy i odgrywana jest też scena ofiarowywania darów małemu Jezusowi.
Dawniej 6 stycznia rozbierano choinkę, dzisiaj stoi ona w naszych domach najczęściej aż do 2 lutego tj. dnia Matki Boskiej Gromnicznej.
W Polsce do 1960 roku 6 stycznia był dniem wolnym od pracy. Potem ustawą Sejmu PRL dzień wolny zniesiono. Przywrócony został ustawą Sejmu RP podpisaną przez prezydenta Bronisława Komorowskiego 19 listopada 2010 r.

6 stycznia 2011 r. był pierwszym od 1960 r. świętem Trzech Króli wolnym od pracy.

Zdjęcia prac zgłoszonych na konkurs "Szopka bożonarodzeniowa w tradycji chrześcijańskiej" w 2019 i  2020 r.

Design Joanna Kobryń © Muzeum Zagłębia w Będzinie

MAPA STRONY