Pieniądz na ziemiach polskich w czasie zaborów. Część V. Królestwo Polskie (1831 -1914)

Po upadku powstania listopadowego nastąpiła rusyfikacja pieniądza polskiego. Najpierw pojawiły się monety polsko-rosyjskie z napisami w języku polskim i rosyjskim.


Zostały one następnie wyparte przez pieniądz rosyjski, który był prawnym środkiem płatniczym na terenach Królestwa Polskiego co najmniej do wybuchu I wojny światowej. Pieniądze Królestwa Polskiego obowiązywały również na terytorium Wolnego Miasta Krakowa do roku 1835, kiedy to zostały zastąpione przez złotówkę „krakowską”, na awersie której orła polskiego umieszczonego na piersiach rosyjskiego orła dwugłowego zastąpiono herbem Rzeczpospolitej Krakowskiej, czyli godłem miejskim Krakowa.
Po upadku powstania nie powrócono do poprzedniego systemu pieniężnego. W jego miejsce wprowadzono dwujęzyczne monety dwunominałowe, na których nominał był wyrażony zarówno w złotych jak i rublach. Należy zauważyć, że monety te były realizowane w polskim systemie monetarnym, nie używanym w Rosji. Bito więc monety 15 kopiejkowe, czyli złotówki, monety trzydziestokopiejkowe – dwuzłotówki, ¾ rubla – czyli pięciozłotówki, 1 ½ rublowe – czyli 10 złotych. W złocie bito 3 ruble czyli 20 złotych. Był to pierwszy krok do ujednolicenia systemu polskiego z rosyjskim.

 

Moneta rosyjsko-polska 3/4   rubla 5 złotych z 1839 roku, ze zbiorów Muzeum Zagłębia w Będzinie 

Do roku 1835 symbole autonomii Królestwa znajdowały się na drobnych monetach zdawkowych, na których napis grosz polski zastąpiono napisem grosz. W 1841 roku Iwan Paskiewicz – namiestnik Królestwa Kongresowego wysłał do Petersburga informację o tym, że można w Królestwie wprowadzić walutę rosyjską. We wrześniu 1841 roku ukaz carski zawiesił specjalne uprawnienia mennicy warszawskiej, degradując ją do roli prowincjonalnej mennicy rosyjskiej. W dniu 1 stycznia 1842 roku całkowicie ujednolicono system monetarny Królestwa Kongresowego z systemem rosyjskim, zabraniając bicia monet polsko - rosyjskich. Mennicy warszawskiej nakazano bicie tylko monety rosyjskiej w nominałach powiązanych z rosyjskim systemem monetarnym. Zrezygnowano więc z nominałów charakterystycznych dla monet polsko-rosyjskich. W mennicy warszawskiej bito więc miedziane dienieżki, monety półkopiejkowe, jednokopiejkowe, dwukopiejkowe, trzykopiejkowe. Ze srebra mennica warszawska realizowała ruble, połtyny (1/2 rubla), 25 kopiejek, 20 kopiejek i 10 kopiejek. Ze złota wybijano natomiast monety o wartości 5 rubli. Cechą charakterystyczną monet wypuszczanych przez mennicę warszawską były łacińskie inicjały MW, zastąpione następnie przez inicjały w cyrylicy BM. Mennica warszawska działała do roku 1867, kiedy to została zamknięta, a jej wyposażenie zostało wywiezione do Petersburga.
Obok monet kursował również pieniądz papierowy, w tym asygnaty, państwowe bilety kredytowe i w końcu banknoty oraz bony prywatne wydawane między innymi. przez dobra ziemskie istniejące na terenie Kongresówki. Asygnaty państwowe pojawiły się pod koniec XVIII wieku, a ich wartość dość szybko spadła do 25 % wartości nominalnej. Od 1840 roku zaczęły pojawiać się państwowe bilety kredytowe zabezpieczone srebrem, to oznaczało, że każda kasa była zobowiązana do zamienienia biletu na monetę srebrną. 

 

Bilet kredytowy na 10 rubli Źródło: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=34149890  

W początkach XX wieku zaczęły pojawiły się między innymi banknoty 100 rublowe (260x122 mm), 25 rublowe, 10 rublowe czy 5 rublowe. Były one wymienialne na złoto.

Ze zbiorów Muzeum Zagłębia w Będzinie

 

 

Design Joanna Kobryń © Muzeum Zagłębia w Będzinie

MAPA STRONY