Przy wejściu do domu modlitwy Mizrachi, na futrynie po prawej stronie, znajduje się mały, przeźroczysty pojemnik w kształcie rurki zawierający pergamin. To mezuza - pudełko wykonywane z rozmaitych materiałów, np. z drewna, szkła, ceramiki, plastiku czy metalu, w którym umieszczono kawałek pergaminu z naniesionymi odręcznie dwoma fragmentami Tory. Pojemniki mogą mieć różnorodne formy - od prostej rurki, jak ta w Mizrachi, po misternie zdobione skrzynki wykonane z ozdobnych materiałów, z popularnymi motywami żydowskimi. Słowo mezuza w języku hebrajskim oznacza „odrzwia”, a w dosłownym tłumaczeniu „słupek drzwi”.
Taki pojemnik znajduje się przy wejściu do każdego żydowskiego domu, mieszkania czy budynku publicznego. Spacerując po przedwojennym Będzinie zauważylibyśmy mezuzy na wielu bramach żydowskich kamienic, domach modlitwy czy innych budynkach, w których mieściły się żydowskie instytucje.
Żydzi umieszczają mezuzy również we wnętrzach, przy wejściu do poszczególnych pokojów (poza bardzo małymi pomieszczeniami, np. garderobą, łazienką). Mezuza może mieć różne rozmiary, jedna z największych, ok. 1 metrowej długości, znajduje się przy wejściu na izraelskie lotnisko Ben Gurion.
Istnieje obyczaj, aby przy przechodzeniu przez drzwi dotknąć mezuzę. Na dłoni, która dotknęła pojemnika składa się pocałunek. Można też ucałować palce, którymi dopiero ma się go dotknąć. Ten pobożny gest ma wyrażać miłość i szacunek w stosunku do Boga oraz przypominać o Jego przykazaniach. Przy przechodzeniu przez drzwi wypowiada się modlitwę „Niech Bóg chroni moje wyjścia i powroty, teraz i w przyszłości”. W niektórych religijnych żydowskich domach stosuje się dodatkową praktykę – małe dzieci uczy się, aby ucałowały mezuzę przed pójściem spać.
Tradycja umieszczenia mezuz w domu służy jako deklaracja i przypomnienie wiary, a także symbol troski Boga. Obdarza dom i jego mieszkańców Boską ochroną.
Fragmenty Tory, które umieszcza się w mezuzie, pochodzą z Księgi Powtórzonego Prawa (6:4-9 oraz 11:13-21). Stanowią część modlitwy Szema Jisrael, która zajmuję centralne miejsce w judaizmie i pełni rolę wyznania wiary.
Wersety modlitwy umieszczone w mezuzie zawierają zalecenia :
„(…) Niechaj słowa te, które Ja ci dziś nakazuję,
będą na twoim sercu. Będziesz je wpajał twoim dzieciom
i będziesz o nich mówił, przebywając w swoim domu,
idąc drogą, kładąc się i wstając.
I przywiążesz je jako znak do swojej ręki
i będą między twoimi oczyma,
i napiszesz je na bramach i na odrzwiach domu twego.”
Obowiązek stosowania mezuz wywodzony jest od ostatniego wersu przytoczonego tu fragmentu. Pierwowzorem mezuzy miały być brązowe kolumny przy wejściu do Pierwszej Świątyni Jerozolimskiej i widniejące na nich inskrypcje. Tradycja używania mezuz łączona jest też z krwawym znakiem, jaki na odrzwiach swoich domostw umieszczali Izraelici bezpośrednio przed ucieczką z Egiptu, by odróżnić swoje domy od domów Egipcjan, i by w ten sposób uniknąć straszliwej plagi.
Mezuzę przygotowuje specjalny pisarz, skryba. Słowa modlitwy muszą być zapisane na jednym kawałku pergaminu, w jednej kolumnie, w dwudziestu dwóch, równomiernie rozmieszczonych wersach. (Dopuszczalne, jest również umieszczanie tekstu w dwóch lub trzech kolumnach.) Zwój, na którym umieszczony jest tekst, określa się nazwą klaf. Górny i dolny margines powinien mieć wymiar równy połowie paznokcia (tj. ok. 0,5 cm). Tekst składa się z 713 liter. Na rewersie zwoju umieszcza się imię Boga El Szaddaj („Wszechmocny”), a w obudowie mezuzy pozostawia mały otwór, przez który widoczne będzie słowo „Szaddaj”. W tekście nie może być pominięty nawet jeden znak. Niewielki błąd, kleks, może sprawić, że mezuza nie będzie koszerna i nie będzie mogła być używana.
Mezuza musi być zamontowana w sposób trwały, najlepiej za pomocą gwoździ, po prawej stronie drzwi (patrząc od zewnątrz). Dolna część pojemnika powinna znajdować się na wysokości sięgającej 2/3 wysokości futryny - mierząc od dołu. Podczas montażu do futryny wypowiada się formułę: „Błogosławiony jesteś, Boże, nasz Panie, Królu wszechświata, któryś uświęcił nas Swoimi przykazaniami i nakazał nam umieszczać mezuzy”.
W tradycji aszkenazyjskiej, w społecznościach Żydów europejskich i amerykańskich mezuzy mocuje się ją pod skosem - górna część położona jest bliżej wnętrza. W Izraelu a także wśród społeczności Żydów Sefardyjskich pojemnik mocuje się pionowo. Zwój nie może być ułożony w obudowie w taki sposób, by tekst był odwrócony. (Górne wersy znalazły by się na dole.) Powinien być zrolowany tak, aby przy rozwijaniu pojawiały się początki wersetów, a nie ich zakończenia.
W domach prywatnych mezuzy powinny być sprawdzane przez certyfikowanego skrybę dwa razy na siedem lat, w budynku publicznym dwa razy w ciągu pięćdziesięciu lat. Należy sprawdzić czy litery nie wyblakły i czy pergamin, nie został uszkodzony, np. z powodu niekorzystnych warunków pogodowych.
Mezuza przy wejściu do domu modlitwy Mizrachi w Będzinie
