1 sierpnia - rocznica likwidacji będzińskiego getta

1 sierpnia 1943 r. położył kres istnienia społeczności żydowskiej Będzina – tego dnia rozpoczęła się akcja likwidacji getta. Zostało ono utworzone w 1942 roku. W okupowanym przez Niemców Będzinie wydzielono część miasta, osiedlając tam ludność żydowską. Tak zwane duże getto znajdowało się w dzielnicy Warpie. Umieszczono tam Żydów z Zagłębia Dąbrowskiego, Kielc, Oświęcimia, Bogumina, a także z terenów Czechosłowacji.

Małe getto zlokalizowane było na pobliskiej Kamionce. Nadzór nad gettem pełnił współpracujący z Niemcami Mojżesz Merin, który był przewodniczącym Centrali Żydowskich Rad Starszych na Wschodnim Górnym Śląsku. Będzińskie getto nie było otoczone murem, jak w innych miastach. Mieszkańcy zmuszani byli do pracy przymusowej na rzecz okupantów w zakładach przemysłowych i warsztatach rzemieślniczych w Będzinie oraz w Dąbrowie Górniczej.
W dniach od 1 do 8 sierpnia 1943 r., pomimo oporu ze strony żydowskich organizacji podziemnych (m.in. ŻOB), getto zostało zlikwidowane. Akcję likwidacyjną rozpoczęto o godzinie 2.30 nagłym zamknięciem getta od zewnątrz. Wtedy wybuchło powstanie w getcie będzińsko – sosnowieckim, zainicjowane przez lokalny oddział Żydowskiej Organizacji Bojowej, na czele którego stał Cwi (Zwi) Brandes. Duża część ludności pozostawała poza mieszkaniami ukryta w budynkach, piwnicach i dobrze zamaskowanych ziemiankach. Jednym z takich miejsc był „bunkier” na ul. Podsiadły 24, obecnie ul. Rutki Laskier.
Napis na tablicy upamiętniającej te tragiczne wydarzenia informuje:


DNIA 3.08.1943 R. ZGINĘLI W BUNKRZE
NA TYM PODWÓRZU W NIERÓWNEJ
WALCE Z NAJEŹDŹCĄ HITLEROWSKIM
CZŁONKOWIE DRORU I POALE SJON C.S.
FRUMKA PŁOTNICKA, HERSZEL
SZPRYNGIER, BARUCH GAFTEK I ICH
TOWARZYSZE
WIERNI SYNOWIE RUCHU CHALUCOWEGO
PADLI W WALCE O WOLNOŚĆ I GODNOŚĆ
NARODU ŻYDOWSKIEGO
O NIEPODLEGŁĄ POLSKĘ
I WOLNOŚĆ CAŁEJ LUDZKOŚCI
PAMIĘĆ ICH TRWAĆ BĘDZIE WIECZNIE
C.K. POALE –SJON C.S.CK. DROR W POLSCE

 

Powstanie zostało w ciągu kilku dni stłumione przez okupantów. Większość mieszkańców getta zginęła w komorach gazowych w nazistowskim obozie Auschwitz – Birkenau. Ostatnia grupa Żydów, pracująca przy porządkowaniu terenu getta została wywieziona do obozu zagłady w lutym 1944 roku.
Na placu Bohaterów Getta przylegającym do ul. Rutki Laskier w 2005 r. odsłonięto pomnik w kształcie fragmentu wagonu kolejowego wraz z torami poświęcony pamięci będzińskich Żydów wywiezionych i pomordowanych przez hitlerowskie Niemcy w latach II wojny światowej.

 

Design Joanna Kobryń © Muzeum Zagłębia w Będzinie

MAPA STRONY