Zabytek został znaleziony w trakcie badań archeologicznych przeprowadzonych przez Jerzego Augustyniaka w latach 1993-1994.

Kult św. Jerzego jest jednym z najstarszych w wierze chrześcijańskiej, a pierwsza wzmianka o jego męczeńskiej śmierci pochodzi z 368 r. n.e.

Według podań jego ojcem był Geroncjusz z pochodzenia Pers, a matką Polocronia z Kapadocji. Jako dorastający młodzieniec wstąpił do legionów rzymskich osiągając rangę trybuna. W okresie rządów cesarza Dioklecjana na początku IV w. n.e. doszło do silnych prześladowań chrześcijan, co stało się powodem męczeńskiej śmierci św. Jerzego, który nie złożył ofiary bogom rzymskim, której domagał się cesarz.

W Europie Zachodniej w okresie wypraw krzyżowych św. Jerzy stał się patronem wielu zakonów rycerskich, co wpłynęło na formę jego przedstawiania w ikonografii. Jako rycerz na koniu, trzyma w dłoni włócznię, którą przebija smoka. Taki wizerunek wiązał się z legendą, mówiącą o bestii, zamieszkującej niedaleko miasta Silene. Zabierając mieszkańcom dostęp do pobliskiego źródła skazywała ona tamtejszą ludność na rychłą śmierć. Po pewnym czasie życia w strachu, mieszkańcy zostali wybawieni od niebezpieczeństwa przez św. Jerzego, który nie tylko zabił smoka, ale również uratował księżniczkę przeznaczoną jako ofiarę dla potwora.

Warto dodać, że w tradycji słowiańskiej Święty Jerzy (a raczej św. Jura) nie był postrzegany przez pryzmat rycerskości, lecz poświęcano mu w opiekę uprawy rolne, bydło, pasterzy oraz proszono o ochronę przed wilkami.

Na kaflu z Żarnowca, który zachował się w trzech dużych fragmentach, widoczny jest rycerz na koniu. W prawej dłoni trzyma włócznię skierowaną w dół. Z lewej strony sceny znajduje się księżniczka, o której wspomina legenda. W części niezachowanej u stóp rycerza zapewne leżał ugodzony smok. Kafel wykonano z gliny żelazistej oraz pokryty został cienką warstwą zielonego szkliwa. Swoją formą nawiązuje on do stylistyki XVI-wiecznych kafli śląskich oraz czeskich.

Bibliografia:

Augustyniak Jerzy Zamek w żarnowcu nad Pilicą w świetle badań wykopaliskowych w latach 1993-1994 [w:] Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i etnograficznego w Łodzi Seria Archeologiczna Nr 40: 1997-1998

Jaszczewska Magdalena Święty Jerzy w wierzeniach i przysłowiach polskich [w:] Linguistics Applied, 2010, Volume 2/3

Mazur Dominika Kafle piecowe jako źródło materialne i ikonograficzne. Znaczenie kafli w rekonstrukcji materialnych i niematerialnych aspektów życia codziennego dawnych społeczeństw [w:] Archaeologia historica 39, 2014