Pieniądz na ziemiach polskich w czasie zaborów. Część I - lata 1772 - 1796

Wraz z rozbiorami zaborcy w różny sposób przystąpili do wprowadzania swojego pieniądza na zabranych ziemiach.

Swój system monetarny od razu wprowadziła Rosja. Zaliczał się on do najprostszych systemów w Europie. Już w roku 1704 oparto go na systemie dziesiętnym. Jeden rubel dzielił się na 100 kopiejek. Pierwotnie wybijano następujące: ruble, połtyny o wartości 50 kopiejek, grywienniki o wartości 10 kopiejek, piątaki o wartości 5 kopiejek, ałtyny o wartości 3 kopiejek lub 6 dieng (nazwa ałtyn pochodzi z języka tatarskiego i oznacza sześć), diengi o wartości pół kopiejki i połuszki o wartości ćwierć kopiejki.

W latach panowania kolejnych Romanowów tradycyjne nazwy pieniędzy rosyjskich zaczęto stosować do monet, na których wyrażano nominał w kopiejkach. Oprócz monet o nominale ćwierć kopiejki, pół kopiejki, jednej kopiejki wybijano monety dwukopiejkowe, trzykopiejkowe – zwane tradycyjne ałtynami, monety pięciokopiejkowe.

System ten został szybko wprowadzony na ziemiach, które Rosja uzyskała po rozbiorach Rzeczypospolitej.

Wraz z rozbiorami zaborcy w różny sposób przystąpili do wprowadzania swojego pieniądza na zabranych ziemiach. Swój system monetarny od razu wprowadziła Rosja. Zaliczał się on do najprostszych systemów w Europie. Już w roku 1704 oparto go na systemie dziesiętnym. Jeden rubel dzielił się na 100 kopiejek. Pierwotnie wybijano następujące: ruble, połtyny o wartości 50 kopiejek, grywienniki o wartości 10 kopiejek, piątaki o wartości 5 kopiejek, ałtyny o wartości 3 kopiejek lub 6 dieng (nazwa ałtyn pochodzi z języka tatarskiego i oznacza sześć), diengi o wartości pół kopiejki i połuszki o wartości ćwierć kopiejki.

W latach panowania kolejnych Romanowów tradycyjne nazwy pieniędzy rosyjskich zaczęto stosować do monet, na których wyrażano nominał w kopiejkach. Oprócz monet o nominale ćwierć kopiejki, pół kopiejki, jednej kopiejki wybijano monety dwukopiejkowe, trzykopiejkowe – zwane tradycyjne ałtynami, monety pięciokopiejkowe.

System ten został szybko wprowadzony na ziemiach, które Rosja uzyskała po rozbiorach Rzeczypospolitej.

Wraz z rozbiorami zaborcy w różny sposób przystąpili do wprowadzania swojego pieniądza na zabranych ziemiach. Swój system monetarny od razu wprowadziła Rosja. Zaliczał się on do najprostszych systemów w Europie. Już w roku 1704 oparto go na systemie dziesiętnym. Jeden rubel dzielił się na 100 kopiejek. Pierwotnie wybijano następujące: ruble, połtyny o wartości 50 kopiejek, grywienniki o wartości 10 kopiejek, piątaki o wartości 5 kopiejek, ałtyny o wartości 3 kopiejek lub 6 dieng (nazwa ałtyn pochodzi z języka tatarskiego i oznacza sześć), diengi o wartości pół kopiejki i połuszki o wartości ćwierć kopiejki.

W latach panowania kolejnych Romanowów tradycyjne nazwy pieniędzy rosyjskich zaczęto stosować do monet, na których wyrażano nominał w kopiejkach. Oprócz monet o nominale ćwierć kopiejki, pół kopiejki, jednej kopiejki wybijano monety dwukopiejkowe, trzykopiejkowe – zwane tradycyjne ałtynami, monety pięciokopiejkowe.

System ten został szybko wprowadzony na ziemiach, które Rosja uzyskała po rozbiorach Rzeczypospolitej. 

 

Moneta o nominale 2 kopiejek z czasów Katarzyny II, ze zbiorów Muzeum Zagłębia w Będzinie

Na ziemiach zagarniętych przez Austrię i Prusy, zaborcy zdecydowali się nie wprowadzać od razu swojego systemu pieniężnego, wypuszczając dla tych ziem odrębny pieniądz.

W Galicji już w 1774 roku pojawiła się znaczna ilość szelągów, na których widniał herb Galicji i Lodomerii. W latach 1775-1777 bito srebrną monety o wartości 15 i 30 krajcarów, w których legendzie oprócz austriackiej tytulatury arcyksiążęcej Maria Teresa umieściła książęcą tytulaturę zatorsko-oświęcimską. Monety te są uważane za monety wybite specjalnie dla księstw oświęcimskiego i zatorskiego, w celu podkreślenia ich odrębności od Galicji. W czasach powstania kościuszkowskiego Austriacy wybili ponownie monetę dla Galicji, a właściwie dla stacjonujących tam wojsk austriackich. Były to grosze i trojaki, nawiązujące do polskiego systemu monetarnego, z łacińskim napisem grosz polski oraz z orłem Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego. Odrębny pieniądz dla Galicji został zniesiony w roku 1796, kiedy to pieniądze austriackie zdominowały tam obieg pieniężny.

Jak stwierdza J. Szymański, Prusacy dla zajętych w I rozbiorze terenów, z których utworzono Prusy Zachodnie, wprowadzili monetę o nazwie gulden polski. Dzielił się on na 4 „dobre grosze” lub 18 krajcarów.

Dla Prus Południowych, czyli dla części terenów zagarniętych w III rozbiorze wprowadzono w roku 1796 nieznane dla pruskiego systemu monetarnego szelągi, półgrosze, grosze i trojaki, wzorowane na systemie polskim. Na rewersie monety te mają orła podobnego do polskiego oraz napis łaciński grosz Prus Południowych. 

Grosz dla Prus Południowych, ze zbiorów Muzeum Zagłębia w Będzinie

 

Design Joanna Kobryń © Muzeum Zagłębia w Będzinie

MAPA STRONY