„Kamień z grobu opowie … ” Lista osób pochowanych na cmentarzu

W ramach otrzymanego przez Muzeum Zagłębia grantu na projekt „Cmentarz żydowski w Będzinie - cenny zabytek wielokulturowej przeszłości miasta” dr hab. Anna Michałowska - Mycielska nie tylko przetłumaczyła z hebrajskiego treść inskrypcji nagrobnych z jedynego zachowanego na terenie Będzina cmentarza żydowskiego, ale sporządziła też listę 250 osób pochowanych na cmentarzu. Zawiera

ona imię osoby, czasami również nazwisko, imię ojca i datę śmierci podaną wg kalendarza żydowskiego i wg kalendarza chrześcijańskiego.

Tradycyjnie w społecznościach żydowskich tożsamość określano podając imię ojca. Nie stosowano nazwisk. Obowiązek przyjęcia przez Żydów nazwisk wprowadzony został przez władze państwowe w drugiej połowie XVIII wieku. Proces wdrażania tych zarządzeń na terenie Księstwa Warszawskiego i zaboru rosyjskiego trwał od 1808 do 1825 roku, jednak na wielu nawet znacznie późniejszych nagrobkach nazwiska nie były podawane, tak jak miało to miejsce w wielu przypadkach na będzińskim cmentarzu, założonym w lipcu 1831 r.

Mężczyźni posiadali imię hebrajskie używane w sferze religijnej - w synagodze czy dokumentach religijnych - oraz imię używane na co dzień, przede wszystkim w jidysz. Na nagrobkach często spotykamy połączenie tych dwóch imion, np. Cwi (hebrajskie) Hirsz (w jidysz). Kobiety nie pełniły funkcji religijnych, nie musiały mieć zatem osobnych imion hebrajskich. Miały najczęściej jedno imię - hebrajskie, np. Rachela, Sara lub imię w jidysz, np. Rojza, Ryfka, Bluma.
Na nagrobkach spotkać też można informacje nt. tytułu oznaczającego wykształcenie religijne, sprawowanych funkcji religijnych, wieku danej osoby oraz tytułu rodowego. Skrót kac (ha-kohen) oznacz pochodzenie z rodu kapłanów, ha- lewi pochodzenie z rodu lewitów. Na nagrobku Jakuba Natana- znanego będzińskiego rabina przeczytamy : „Ten oto wybitny uczony morenu Jakow Natan, syn pana Mordechaja”. Morenu - „nasz nauczyciel” to tytuł oznaczający uczonego posiadającego kwalifikacje rabiniczne, tj. mogącego pełnić rytuały rabiniczne i podejmować decyzje prawne, w sytuacji kiedy nie było rabina.

Wiek danej osoby określano bardzo ogólnie pisząc stary/młody, chłopiec/dziewczynka.
Na nagrobku zawsze podawano datę śmierci zapisaną wg kalendarza żydowskiego. Przy oznaczeniu roku zazwyczaj pomijano tysiąclecia, co oznaczano formułą „według skróconej rachuby”.
Poniżej zamieszczono listę 250 Żydów pochowanych na cmentarzu na Górze Zamkowej.

Lista osób pochowanych na cmentarzu

 

 

Design Joanna Kobryń © Muzeum Zagłębia w Będzinie

MAPA STRONY