Eksponat miesiąca: Skrzynia wianna

Prezentowanym zabytkiem miesiąca jest malowana na niebiesko skrzynia, znajdująca się w zbiorach Działu Etnografii. Skrzynię można zobaczyć na wystawie stałej „Izba zagłębiowska” w Pałacu Mieroszewskich.

Skrzynia będąca zabytkiem miesiąca została zakupiona do zbiorów Muzeum Zagłębia w 1972 roku. Wykonano ją w Siewierzu na przełomie XIX i XX w. Na ciemnoniebieskim tle ściany licowej umiejscowiono dwa pola zdobnicze o prostokątnym kształcie z wyciętymi półkrągło kątami. Wewnątrz pól namalowano bukiety żółtych i białych kwiatów z zielonymi listkami wychodzącymi ze stylizowanego dzbanka.  Wewnątrz skrzyni, znajduje się półskrzynek (skrytka), który był przeznaczony do przechowywania cennych przedmiotów oraz pieniędzy oszczędzanych na okres ciężkiego przednówku.

Dawniej malowane skrzynie stanowiły jeden z najważniejszych sprzętów w izbach wiejskich oraz przedmiot marzeń każdej młodej dziewczyny.  Odgrywały one szczególne znaczenie, ponieważ składano w nich posag panien młodych. Każda skrzynia wianna musiała być zatem odpowiednio duża, pięknie malowana oraz obowiązkowo wypełniona po brzegi różnymi przedmiotami. Aby zapewnić imponujące wiano córkom, rodzice niejednokrotnie kupowali skrzynie dużo wcześniej.

W XIX w. w Zagłębiu Dąbrowskim skrzynie malowano w jaskrawe kwiaty oraz wyposażano w zamknięcie na kłódkę. Jak wymienia M. Federowski oprócz korali, wstążek, chustek, bielizny i świątecznego przyodziewku, przetrzymywano w nich gromnice, a nawet warkocze gospodyń (jeśli nie zostały ścięte po weselu i spieniężone), czy rózgi weselne .  Skrzynie będące przedmiotem dumy, znajdowały się zawsze w reprezentacyjnej części izby - koło łóżka lub przed oknem. Swoje znaczenie zaczęły tracić pod koniec pierwszej połowy XX wieku, będąc wypieranymi przez zyskujące coraz większą popularność szafami. Niepotrzebne skrzynie przenoszono do sieni lub na strych, przetrzymując w nich zboże, mąkę lub ziemniaki.

Opracowanie:
Anna Góra
Etnograf Muzeum Zagłębia