Zabytek miesiąca – karta pergaminowa z hymnem ku czci św. Katarzyny

Prezentowany zabytek miesiąca to będąca w zbiorach Muzeum Zagłębia w Będzinie karta pergaminowa z hymnem ku czci św. Katarzyny. Jest to jeden z najcenniejszych zabytków Działu Historii.

Karta pergaminowa w formie wkładki do księgi, znajdowała się w księdze cechu szewców będzińskich z XVIII wieku. Zawiera ona pieśń, którą bracia cechowi odśpiewywali na uroczystej mszy w dniu św. Katarzyny (25.11.). Świadczą o tym znaki nutowe i zachowane, zaznaczone czerwonymi przedziałkami rytmy melodyjne. W tekście, w pierwszych linijkach dają się odczytać słowa: Virginis (…) Katharine martyris (…) celebrare. Warto również wspomnieć, że święta Katarzyna posiadała poświęcony sobie ołtarz w miejscowym będzińskim kościele. Ufundowany właśnie przez ten cech.

Karta pergaminowa z hymnem jest obustronnie zapisana w języku łacińskim w różnym, odległym czasie, różnymi charakterami pisma. Strona A, z datą 1567, mimo uszkodzeń i zabrudzeń jest częściowo czytelna. Strona B pergaminu, zapisana również w języku łacińskim jest prawie nieczytelna.

Pod koniec XV i w I połowie XVI wieku do będzińskiego cechu należeli szewcy z Czeladzi, Grodźca, Zagórza i Sielca. Byli oni przeznaczeni do opieki nad częścią murów miejskich i basztą, która nosiła nazwę szewskiej.

Początkiem końca historii cechu szewców w Będzinie był dekret Zygmunta Augusta z 1550 roku, wedle którego wszystkie cechy miały zostać rozwiązane. Lustracja z 1565 roku o tym cechu wspomina tak: obecność tylko 10 mistrzów kunsztu szewskiego. W 1580 roku ich liczebność spadła do 8. Wydany w 1611 roku dekret królewski uznał cechy za instytucje pożyteczne, odnawiając ich dawne przywileje i prawa, nie zdołało to jednak przywrócić mu dawnej świetności.

Obecnie w Polsce znajduje się około 200 kościołów pw. św. Katarzyny, zaś ponad 30 miejscowości wywodzi swoja nazwę od jej imienia. Oprócz szewców jest również patronką dziewcząt, dziewic, starych panien, teologów, uczonych, mówców, studentów, sekretarek, kołodziejów, młynarzy, żeglarzy, kolejarzy, drukarzy, krawcowych, prawników. Wzywa się ją przy migrenie i bólu zębów. Święta Katarzyna ukazywana jest z mieczem lub kołem, często w koronie, z kwiatem, krzyżem lub palmą.

Historyk Muzeum Zagłębia w Będzinie

Karolina Stolorz