Osadnictwo na Wzgórzu Zamkowym rozwijało się w trzech etapach. Można wyróżnić osadnictwo kultury łużyckiej, rozwijające się w V okresie epoki brązu i w okresie halsztackim, osadnictwo wczesnośredniowieczne – umocniony wałami gród i podgrodzie z wewnętrzną zabudową drewnianą (od IX w.)

i wreszcie - budowę w II połowie XIII w. pierwszego elementu obronnego - wieży cylindrycznej, stanowiącej pierwszy etap budowy kamiennego zamku.
Zamek w Będzinie, to klasyczny zamek typu wieżowego, położony na wyniosłym cyplu w zakolu rzeki Czarnej Przemszy. Stanowi ciekawy przykład średniowiecznego budownictwa obronnego. Przygraniczna strażnica zbudowana z miejscowego kamienia, w swojej pięknej, surowej, zwartej bryle zamyka ponad 700 lat historii. Jego pierwsze elementy powstały w połowie XIII w. Rozbudowany w połowie XIV w. przez Kazimierza Wielkiego na „zamek górny” i „dolny” stanowił nowoczesną fortyfikację, strzegącą pogranicza Małopolski przed najazdami ze strony Śląska i Czech.
Architektura zamku podporządkowana była ściśle funkcji obronnej, jednak zmiany w uzbrojeniu, przeobrażenia techniki i sztuki wojennej, spowodowały, że z czasem przejmuje on funkcje rezydencjonalne i mieszkalne. W ciągu wieków zamek nie zmienił jednak zasadniczo swojej bryły, nawet po przebudowie w duchu romantyzmu, dokonanej przez F.M. Lanciego w XIX w., kiedy został „upiększony”, czy ostatniej odbudowie w latach 1952-1956 wg projektu inż. arch. Zygmunta Gawlika. Trzon budowli tak, jak dawniej, stanowią wieża okrągła i wieża czworoboczna z dobudowanym do niej budynkiem mieszkalnym, opasane dwoma murami obwodowymi. Poniżej od strony zachodniej znajduje się podzamcze, zachowane w formie trwałej ruiny.
Wyobrażenie o wyglądzie zamku w średniowieczu i w okresach późniejszych, obok badań archeologiczno – architektonicznych przeprowadzonych w latach 1955-1956, dają nam nieliczne materiały opisowe, jak np. lustracje królewskie i skąpe materiały ikonograficzne - najstarszy zachowany widok zamku uwieczniony na weducie Matthiasa Gerunga z przełomu 1536/1537 r., malowidło z końca XVIII w. Pałacu Mieroszewskich, projekt rekonstrukcji zamku Franciszka Marii Lanciego oraz zdjęcia i nieliczne ryciny przedstawiające zamek przed odbudową.
W kolejnych artykułach przedstawione zostaną poszczególne dzieła architektoniczne na terenie zamku górnego w Będzinie: wieża cylindryczna - stołp, wieża czworoboczna, dom mieszkalny i tzw. dom Lanciego, brama wjazdowa, mury obronne i międzymurze oraz elementy zabudowy zamku dolnego.
Serdecznie zapraszamy wszystkie zainteresowane osoby do lektury kolejnych artykułów.