Świąteczną ekspozycję w Pałacu Mieroszewskich wzbogaciło dzisiaj kilka szopek z XXIII edycji konkursu „Szopka bożonarodzeniowa w tradycji chrześcijańskiej”, organizowanego przez Szkołę Podstawową nr 10 w Będzinie, Parafię Świętej Trójcy w Będzinie i Muzeum Zagłębia. Nasze muzeum było fundatorem nagrody za elementy regionalne.

Pomysł urządzania przedstawień ukazujących okoliczności narodzenia Chrystusaprzypisywany jest św. Franciszkowi z Asyżu, który wraz ze swoimi braćmi jako pierwszy zorganizował żywą szopkę - przedstawił narodziny Pana na sianie, w prawdziwym żłobiePrzedstawienie to odgrywane było później w kościołach i klasztorach franciszkańskich, szybko rozpowszechniając się po całej Europie. W Polsce zwyczaj ten pojawił się XIII w., a od miejsca narodzenia Dzieciątka przedstawienia te zaczęto nazywać u nas jasełkami. Słowem „jasła”, „jasełka” określano karmniki dla bydła. W Polsce przedstawienia te miały swoisty często narodowy charakter.
Najdawniejsze figurki jasełkowe pochodzą z początku XIV. Był to dar Elżbiety, siostry Kazimierza Wielkiego dla kościoła św. Andrzeja w Krakowie. W polskich szopkach obok figurek Świętej Rodziny, postaci aniołów i pasterzy z darami, pojawiały się też postaci z różnych stanów społecznych - szlachty, mieszczan, chłopów. W XVII wieku zaczęły się w nich pojawiać postaci diabła, czarownicy i śmierci. Od czasów króla Jana Sobieskiego w szopkach zaczęły pojawiać się motywy narodowe, np. na scenie przed szopką ukazywał się husarz z polskim proporcem w ręce, a za nim król, który wzywał monarchów Wschodu do ustąpienia miejsca, bo to on, pod Chocimiem i Wiedniem walczył w obronie wiary. W XVII w. zaczęły też pojawiać się szopki ruchome z różnego rodzaju świeckimi scenkami, np. chłopów bijących się pałkami, szynkarki tańcującej z gachem i porwanej później przez diabła. Scenki te podobały się widowni, dlatego w czasie przedstawień kościoły były wypełnione. Przedstawienia te jednak, ze względu na brak powagi, zostały z czasem zakazane. Od 1736 r., kiedy ukazał się zakaz urządzania szopek w kościołach, szybko zaczęła postępować ich laicyzacja. Żacy, chłopcy z przedmieść zaczęli obchodzić z szopkami domy. Betlejki - przenośne szopki pojawiły się po raz pierwszy w Warszawie w 1701 r. Miały kształt budynku z proscenium i kurtyną, a występowały w nich marionetki. Kolędnicy komponowali widowiska z kolęd, dodając do tekstów treści niereligijne, a nierzadko rubaszne. Kolędnikom towarzyszył najczęściej muzykanci. Te właśnie obnośne „Betlejki” dały początek małym szopkom ustawianym w domach pod choinką. W XIX w. szopki wróciły do kościołów, ale już bez humorystycznych akcentów.

Tradycję przypominającą o wydarzeniu sprzed dwóch tysięcy lat do dziś kontynuują uczniowie powiatu będzińskiego tworząc przepiękne prace konkursowe. Wszystkim laureatom konkursu „Szopka bożonarodzeniowa w tradycji chrześcijańskiej” serdecznie gratulujemy.

+