Historię pieniądza Królestwa Polskiego możemy podzielić zasadniczo na cztery okresy: okres autonomiczny, okres pieniądza rosyjsko-polskiego, okres pieniądza rosyjskiego oraz okres kiedy to na terenach generał-gubernatorstwa warszawskiego, czyli terenach okupacji niemieckiej z czasów I wojny światowej pojawiły się fenigi i marki polskie.

Początkowo na terenach, z których utworzono Królestwo Polskie, posługiwano się pieniądzem Księstwa Warszawskiego. Dopiero w grudniu 1815 roku wprowadzono prawo dotyczące bicia monety w Królestwie Polskim. Wprowadzało ono monety złote – tzw. „złote królewskie”, monety srebrne oraz miedziane. Ze złota bito więc pojedyncze i podwójne złote królewskie o wartości 25 i 50 złotych. Pojedynczych złotych królewskich wybijano 52 sztuki z grzywny kolońskiej (233,812 grama) czystego złota lub 47 2/3 ze stopu. Ważyły one około 4,90 grama. Podwójnych złotych królewskich wybijano 26 sztuk z czystego złota, lub 23 5/6 ze stopu. Jako, że monety te bito ze złota 22 karatowego (próba 0,916) to czystego kruszcu w przypadku monet 25 złotowych było ok 4,49 grama, a w przypadku 50 złotowych 8,99 grama. Monety te były wybijane do chwili wybuchu powstania listopadowego. Na awersie znajdowało się popiersie cara Aleksandra I, dookoła którego biegł napis Król Polski Aleksander I Cesarz Sa[modzierżca] W[szech] Ros[ji], a na rewersie godło Królestwa Polskiego, dookoła którego umieszczono informacje o nominale monety i liczbie sztuk wybijanych z grzywny. W przypadku pojedynczych złotych królewskich był to napis 25 Złot[ych] Polski[ch] 52 z Grz[ywny] Cz[ystej] Kol[ońskiej] 1817. 

25 złotych polskich, źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/25_złotych_polskich_(1817–1819) 

W trakcie powstania zostały one zastąpione przez dukaty wzorowane na dukacie holenderskim. Jedynym wyróżnikiem tego dukata był orzeł polski w miejscu kadyceusza. Napisy były w języku niderlandzkim. Władze powstańcze wybijały 68 sztuk z grzywny kolońskiej czystego złota lub 67 ze stopu. Grubszą monetą srebrną były pięciozłotówki, dwuzłotówki i jednozłotówki. W roku 1818 car Aleksander I wyraził zgodę na bicie dziesięciozłotówki. Zaczęto ją bić od 1820 roku. Monety dziesięciozłotowe i pięciozłotowe były bite ze srebra 0,868. Dziesięciozłotówek wybijano 8,66 sztuk z grzywny kolońskiej czystego srebra lub 7,52 z grzywny stopu, pięciozłotówek wybijano 17,33 sztuki z grzywny czystego srebra lub 15,05 ze stopu. Monety dwuzłotowe i jednozłotowe ze srebra o próbie 0,593. Drobną monetę bito ze srebra bilonowego lub z miedzi. Ze srebra o próbie 0,194 bito monety o nominale 10 groszy i 5 groszy. Z miedzi bito trzygroszówki i jednogroszówki.

Moneta srebrna była bita na wzór i stopę monet rosyjskich, tak więc 1 złoty odpowiadał 15 kopiejkom, a 10 złotych 1 ½ rubla. W ten sposób pieniądz Królestwa Polskiego został powiązany z systemem rosyjskim. Na awersie monet srebrnych i miedzianych było godło Królestwa Polskiego tj. orzeł polski w koronie na piersiach dwugłowego orła rosyjskiego. Na rewersie był wyrażony nominał monety. W czasie powstania listopadowego na monetach srebrnych i miedzianych znalazło się godło złożone z dwudzielnej tarczy, na której w prawym polu był orzeł polski a w lewym pogoń litewska. Po jego upadku nastąpiła rusyfikacja pieniądza polskiego. Najpierw pojawiły się monety polsko-rosyjskie z napisami w języku polskim i rosyjskim. 

 

Moneta rosyjsko-polska 3/4 rubla 5 złotych z 1839 roku, ze zbiorów Muzeum Zagłębia w Będzinie 

Zostały one następnie wyparte przez pieniądz rosyjski, który był prawnym środkiem płatniczym na terenach Królestwa Polskiego co najmniej do wybuchu I wojny światowej. Pieniądze Królestwa Polskiego obowiązywały również na terytorium Wolnego Miasta Krakowa do roku 1835, kiedy to zostały zastąpione przez złotówkę „krakowską”. Moneta ta na awersie miała herb Rzeczpospolitej Krakowskiej - czyli godło miejskie Krakowa.

Design Joanna Kobryń © Muzeum Zagłębia w Będzinie

MAPA STRONY