Rozwój gospodarczy, przypadający na wiek XIX, pociągnął za sobą zapotrzebowanie na stworzenie możliwie taniego i uniwersalnego sposobu zareklamowania się. Niezastąpiony przy wszelkiej korespondencji, doskonały do druku ofert cenowych i rachunków, okazał się papier firmowy.

Zaczęto go stosować na szerszą skalę, dopiero dzięki nowym technikom druku: najpierw litografii (1798r.), a następnie chromolitografii (ok. 1830r.) oraz dzięki wynalezieniu przez F. Koeniga szybkobieżnej maszyny drukarskiej (1814r.).

Rosło zapotrzebowanie na litografię, jako środek taniej reklamy dla powstających i rozwijających się zakładów przemysłowych oraz kantorów kupieckich. Nie żałowano pieniędzy na ozdobienie druku ilustracjami, skoro podnosiły walory firmy. Dawało to szansę rozwoju miejscowym wydawnictwom i artystom, których zaczęto zatrudniać do tworzenia tzw. sztuki użytkowej. Reklama na papierze firmowym stawała się ważnym narzędziem wymiany informacji o osiągnięciach i możliwościach firmy, dając szybszy i tańszy sposób powielania afiszy, ulotek i spersonalizowanych druków akcydensowych.

Do niezbędnych informacji umieszczanych na papierze firmowym bądź rachunku należały: imię i nazwisko właściciela firmy, nazwa firmy, adres siedziby firmy oraz jej oddziałów lub filii. Z czasem zaczęto umieszczać dodatkowe informacje jak: numer telefonu, numer konta bankowego, określenie formy płatności i datę założenia firmy. Modne stały się motywy ornamentalne, figury alegoryczne, atrybuty rzemiosł, wizerunki asortymentu i przedstawienia architektoniczne budynków lub zespołów przemysłowych. Reklamie przemysłowej sprzyjały wielkie imprezy o charakterze gospodarczo-kulturalnym. Przedsiębiorcy mieli okazję zdobycia prestiżowego tytułu firmy uprzywilejowanej, dyplomów honorowych i medali, którymi później mogli się pochwalić wkomponowując je w winietę papieru firmowego. Firmy często modyfikowały lub zmieniały projekty graficzne swoich papierów firmowych. Nierzadko posługiwały się równocześnie papierem z różnymi nagłówkami.

W pszczyńskim Oddziale Archiwum Państwowego w Katowicach zachowało się ich wiele. Dzięki temu możemy Państwu zaprezentować szeroki wachlarz przykładów reklamy na papierze firmowym śląskich zakładów z XIX i XX wieku. Zapraszamy do obejrzenia wystawy "Reklama dźwignią handlu. Papiery firmowe śląskich zakładów 1847-1937".

Autor:
Joanna Strońska-Przybyła,
Archiwum Państwowe w Katowicach Oddział w Pszczynie